TORUŃSKA SZKOŁA WYŻSZA - TSW - FORUM

Sylwester

Od keynesizmu do neoliberalizmu ;zmiana paradygmatu w ekonomii.

Od 25 lat w polityce ekonomicznej dominuje konserwatywna filozofia ekonomiczna znana jako neoliberalizm związana z XIX - wiecznym liberalizmem ekonomicznym /szkoła rnanchesterska / oparty o ekonomię laissez-faire w związku ideą wolnego handlu oraz zniesieniem angielskich „ustaw zbożowych „ ograniczających import pszenicy .
Współczesny neoliberalizm przywiązuje dużą wagę do :
l/ idei wolnego handlu .
2/ konkurenci i rynkowej, 3/ wpływu jednostek na efekty gospodarcze ,
4/ zakłóceń wywołanych rządową regulacją rynku /chicagowska szkoła ekonomii- Milton Friedman , George Stiller i Gary Becker .
Dlatego neołiberalizm opisuje się jako ideologię rynków i interesów prywatnych , przeciwstawiając go interwencjonizmowi państwowemu .
Dwoma filarami neoliberalizmu są teorie;
l /podziału dochodu i w£ niej czynniki, produkcji / praca , kapitał / są opłacane zgodnie z tym
ile są warte, do czego doprowadza dopasowanie podaży i popytu .
2/wyznaczania zagregowanego zatrudnienia tzn. że wolne rynki nie pozwolą się marnować
wartościowym czynnikom produkcji, w tym także pracy .Ceny natomiast będą zapewniać
popyt i spożytkowanie wszystkich czynników - szkoła chicagowska , która stwierdza, że
gospodarki automatycznie się regulują dążąc do pełnego zatrudnienia, a posługiwanie się :
-Polityką pieniężną J
- Polityką fiskalną -^jedynie generuje inflację .
Natomiast w latach 1945-1980 dominującą teorią co do poziomu zatrudnienia był keynesizm
i wg niego o poziomie aktywności gospodarczej decyduje popyt zagregowany AD-
agregated demand , który okresowo ulega osłabieniu powodując bezrobocie, a nawet
depresję gospodarczą, czego przykładem jest wielki kryzys . Dlatego generowanie popytu
może stabilizować polityka pieniężna i fiskalna .
Ale kwestia dystrybucji dochodów, była przyczyną rozłamu wśród nich i
keynesiści amerykańscy tzw. Neokeynesiści są skłonni akceptować neoliberalną teorię
podziału dochodów , zgodnie z którą,, płacą ci tyle ile jesteś wart „.
Natomiast keynesiści europejscy tzw . postkeynesiści / szkoła z Cambridge / odrzucają
powyższe założenie , twierdząc ,ze podział dochodów w dużym stopniu zależy od
czynników instytucjonalnych .Poza wagą rzadkości i produktywności czynnika produkcji
maj ą znaczenie układy inst3'tucjonalne /co tłumaczy znaczenie związków zawodowych/
Ustawa o pracy minimalnej . prawa pracownicze oraz systemy ochrony socjalnej.
Generalnie w latach 1945-1979 keynesizm stanowił dominujący paradygmat pojmowania
aktywności gospodarczej .
Wypracowano wówczas nowoczesne narzędzia polityki pieniężnej- kontrola stóp
procentowych oraz fiskalnej - kontrola wydatków rządowych i opodatkowania.
W okresie tym poziom uzwiązkowienia osiągnął maksimum w połączeniu z :

1 / ekspansją instytucji ochrony socjalnej, 2/instytucji regulujących w duchu New Deal .
Nazwa programu reform społecznych i ekonomicznych w USA realizowana od '1933 r. dla.
zwalczania skutków kryzysu .Aktywna rola państwa w zakresie polityki pieniężnej9rozwoju
inwestycji państwowych .Była to forma interwencji państwa amerykańskiego , którego
doświadczenia przejęły po uogólnieniach inne państwa .W ramach tego programu powołano
liczne organizacje doprowadzenia robót publicznych, bezpośredniego wsparcia farmerów
oraz wprowadzono zasiłki dla bezrobotnych /•
W połowie lat 70-tych pojawia się odrodzony neoliberalizm i wypłynął on na
\J fali społecznych i gospodarczych zawirowań związanych z wojną w Wietnamie,
2 /szok cenowy spowodowany decyzjami OPEC w latach 70-tych j
3 /podziałami intelektualnymi w łonie keynesistów oraz konserwatywna opozycja w USA , która sprzeciwiała się utworzeniu systemu emerytalnego tzw. Social Security . Przeforsowali oni ustawę Tafta i Hartleya w 1947 r., która podkopała siłę związków zawodowych.
41 Powstawało przekonanie ,że skoro najistotniejsze problemy społeczne i ekonomiczne zostały rozwiązane , zbędna jest polityka i instytucje , które doprowadziły do tego stanu . Drugą słabością keynesizmu było przekonanie , że za bezrobocie odpowiedzialna jest oddolna sztywność -wysoki poziom cen , a szczególnie płac minimalnych i wg nich niższe płace spowoduj ą obniżkę cen/Ogólna teoria ...Keynesa 1936 r./, pobudzą realną konsumpcję i podniosą realne zasoby pieniężne., co zwiększy poziom AD .Ponadto poprzez niższe ceny miała zwiększyć się realna podaż pieniądza ., co wywołałoby obniżenie stóp procentowych i wzrosłyby inwestycje
Tzn. ;że niższe płace nominalne i ceny rozwiązałyby problem bezrobocia. Ten neokeynsistowski pogląd co do elastyczności cen i płac był bardzo popularny wśród ekonomistów amerykańskich , którzy za bezrobocie obwiniali sztywne ceny i płace , do których przyczyniają się związki zawodowe i ustawy o płacy minimalnej .
Ta analiza neokeynesowska kontrastuj e z analizą postkeynesowską w§ , której' bezrobocie jest wynikiem niedostatecznego popytu spowodowanego :
l /niepewnością przyszłości, 21 niskim poziomem zaufania biznesu .
Te dwojakie różnice wywołały głębokie podziały w obozie keynesistów , torując drogę neoliberałom, także do ataku na keynesowską politykę pieniężną i fiskalną nastawioną na pełne zatrudnienie.
Według neoliberałów to rynek decyduje o opłaceniu czynników produkcji stosownie do tego ile są warte , co eliminuje instytucje ochrony socjalnej i związki zawodowe . Natomiast osłony socjalne mogą obniżać społeczny dobrobyt i powodować bezrobocie , ponieważ ingeruj ą w procesy rynkowe. Sądzą oni, że interwencje polityczne mające na celu zwiększenie zatrudnienia wywołują inflację albo zwiększają bezrobocie , ponieważ destabilizują procesy rynkowe.
Stąd opinia Miltona Friedmana że błędna polityka pieniężna prowadzona przez
Rezerwę Federalną związana z zacieśnieniem polityki pieniężnej wywołała wielki kryzys.
keynesowskiej polityki pełnego zatrudnienia oraz aktywnego zarządzania popytem tzn., że
siły rynkowe same rozwiązują te problemy , w kwestii podziału dochodu polityka liberalna starała się forsować deregulację rynku pracy pozwalając na:
l/spadek płacy nominalnej,
2/podkopując pozycję związków zawodowych
3/tworząc klimat niepewności zatrudnienia .
Oznaczało to, że ochrona zatrudnienia i usztywnienie płac są zbędne , w rezultacie pogłębiły się nierówności płacowe i dochodowe , wg nich rynek płaci ludziom tyle ile są warci. Realizując politykę makroekonomiczną na początku łat 80-tych neoliberałowie zastosowali monetarystyczne zalecenia szkoły chicagowskiej tzn., że należy porzucić keynesowską regulację stóp procentowych i skupić się na samej podaży pieniądza .
Doprowadziło to do:
l/ olbrzymiego bezrobocia w krajach OECD ,
2/nastąpił gwałtowny wzrost stóp procentowych w skali globalnej ,
3/ znacznego rozchwiania rynków finansowych.
Wszystkie te następstwa wymusiły rezygnację z monetarystycznego eksperymentu- baczną uwagę zwrócono na stopy procentowe.
Ale pomimo tego porzucono rolę pełnego zatrudnienia /Keynes/ i dążono do tzw. „ naturalnej stopy bezrobocia", czyli poziomu bezrobocia , który nie przyspiesza inflacji /NAIRU- non-acelating inflation ratę of unployment /, tzn., że nie wykazuje ona ani tendencji zwyżkowej ani zniżkowej .
Przyjęcie koncepcji naturalnej stopy bezrobocia służyło dwóm celom :
l/jako pretekst do podwyższenia poziomu bezrobocia i osłabienia pozycji przetargowej
pracowników,
2/J/było to alibi do utrzymywania stóp procentowych na wyższym poziomie , co stanowiło
korzyść dla bogaczy i sektora finansowego/ miały one charakter antycykliczny /.
Również polityka fiskalna była kontrcykliczna i tak korzystna dla bogaczy i politycznych grup interesu «.
Analizując politykę stabilizacyjną neoliberałów stwierdza się, że nie jest ona optymalna o czym świadczy polityka podatkowa Busha w 2001 r. związana z cięciami , które były adresowane głównie do bogaczy ,co osłabiło wpływ tego posunięcia na całość gospodarki.
Ponadto wprowadzono je na stałe ,natomiast recesja ma najczęściej charakter chwilowy . Poza tym uciekanie się do polityki stabilizacyjnej 9- jest niezgodne z modelem neoliberalnym , gdyż gospodarka rynkowa powinna szybko, samoczynnie regulować się tak , aby dochodzić do stanu pełnego zatrudnienia .
/
Od wyboru pani Tacher M1979 r./ i Ronalda Regana /1980/, przez następne 25 lat następuje
ekspansja polityki liberalnej zarówno w krajach uprzemysłowionych jak i rozwijających się .
W porównaniu do lat 3945-1980 był to okres :
l/wyraźnie powolniejszego wzrostu gospodarczego ,
2/poszerzających się nierówności dochodowych wewnątrz poszczególnych państw jak i
między nimi.

Reasumując neołiberalizm oznacza nowe reguły funkcjonowania kapitalizmu oddziałujące na :
l/centrum, 2/peryferie,
3/oraz stosunek między nimi. Porządek ten reprezentuj ą przede wszystkim :
1 /nowa jakość dyscypliny pracy i zarządzania korzystna dla pożyczkodawców i akcjonariuszy
2 / ograniczenie interwencji państwa w zakresie rozwoju i opieki społecznej, 3/ dramatyczny rozrost instytucji finansowych ,
4/ zmiana stosunków pomiędzy sektorem finansowym ,a niefinansowym , na korzyść
pierwszego,
5/ przychylne podejście do fuzji - i przejęć ,
6/ umocnienie banków centralnych i kierunkowanie ich działalności na stabilność cenową
II drenaż zasobów peryferii do centrum .
Wraz z neoliberalizmem pojawiły się nowe aspekty globalizacji np.:
l/ niemożliwe do utrzymania brzemię zadłużenia peryferii,
2/spustoszenia spowodowane swobodnym przepływem kapitałów w skali międzynarodowej
/nowe zasady makropolityki ustanowione przez USA w 1974 r. po ograniczeniach z lat 60-
tych/,
3/ neoliberalizm rozprzestrzenia się na całą planetę , a więc następuje jego własna
globalizacja/rys.1.1/.

Finansowanie wzrostu gospodarczego

Zwiększenie zasobu czynników produkcji wymaga dokonania określonych inwestycji, które wymagaj ą odzwierciedlania w nakładach finansowych.
Niezbędne środki mogą być wygospodarowane wewnątrz gospodarki i pokryte oszczędnościami wewnętrznymi, lub też mogą pochodzić spoza gospodarki i wówczas jest to finansowanie zewnętrzne .
l /. Oszczędności wewnętrzne .
Są one wypadkową PKB i skłonności do konsumpcji i przeznaczone są na : l/ inwestycje,
2/ pokrycie salda obrotów z zagranicą, 3/ przyrost zapasów.
Klasycy ekonomii w oszczędnościach wewnętrznych upatrywali główne źródło finansowania inwestycji . Np.: D. Ricardo zakładał ,że należy zmniejszyć koszty utrzymania robotników , należy zapewnić obniżenie kosztów żywności . liberalizując handel i importując tańszą żywność dzięki czemu zwiększą się zyski oraz oszczędności .
Natomiast keynesowskie teorie wzrostu gospodarczego uzależniały poziom oszczędności od dochodów per capita propagując wymuszanie oszczędności przez państwo.
Teorie te zwracały także uwagę na postęp techniczny i czynnik ludzki.
W krajach rozwijających się za główny czynnik finansowania wzrostu gospodarczego uważano dochody z surowcowego eksportu , które były najwyższe w latach 1870 do 1929 r. Ale tylko w nielicznych krajach np.: w Argentynie dochody te stały się podstawą wzrostu
gospodarczego , również do załamania się popytu na surowce przyczynił się Wielki Kryzys .
Wśród teorii badających przyczyny obniżenia rozwoju gospodarczego upatruje się w niedoborze
wewnętrznych oszczędności ważne miejsce zajmuje teoria R. Nurskiego określana też jako „błędne koło ubóstwa", ^ , której niski poziom oszczędności w krajach rozwijających się jest wynikiem : l / niskiego poziomu płac ,
21 niskiej wydajności pracy . ze względu na niskie wyposażenie kapitałowe . Ponadto kraje Trzeciego Świata mają wysokie tempo przyrostu naturalnego i związana z tym wyjątkowo silną barierę konsumpcji .Przyjmując średni przyrost naturalny na poziomie 2,5% , dopiero tempo wzrostu ponad 2,5% PKB umożliwia wzrost oszczędności wewnętrznych , a więc powstaje możliwość finansowania dodatkowych inwestycji .
Dlatego też, kiedy w latach 90-tych przyrost konsumpcji dla krajów rozwijających się wynosił średnio 2,1 % , a przyrost PKB per capita 1,8% rocznie , nastąpiło zmniejszenie wewnętrznych oszczędności.
W ostatnim półwieczu jej poziom zależał także od poziomu bogactwa danego kraju od czynników kulturowych a także przemian demograficznych .
Natomiast przyspieszenie wzrostu gospodarczego wymaga zwiększenia udziału inwestycji brutto w PKB do poziomu ponad 20% ./Tabela l i2/V Wynika z nich .że średnio sytuacja w krajach rozwijających się nie jest najgorsza .

Niepokojące w ostatnich latach jest to, że te nie za wysokie w wielu krajach oszczędności wewnętrzne są transferowane za granicę z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego oraz jako zyski z inwestycji zagranicznych .

2/ Zewnętrzne źródła finansowania.

Może ono występować w postaci:
l/inwestycji bezpośrednich ,2/pożyczek ,3/inwestycji portfelowych ,4/pomocy zagranicznej,, w formie transferów rzeczowych i finansowych..
W przypadku pierwszym ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej pozostaje za granicą , natomiast w przypadku 2 i 3 pozostaje ono w kraju .
Jednakże w przypadku inwestycji bezpośrednich powstaje strumień zwrotny w postaci zysku , ale niosą one wiele elementów dodatkowych . Chociaż uciekają się inwestorzy zagraniczni często do manipulacji cenami transferowymi, by uniknąć płacenia części podatków , co zmniejsza dochody budżetu państwa przyjmującego inwestycje , zmniejszając oszczędności wewnętrzne . Jednakże są one bardziej stabilne od inwestycji portfelowych » Szczególnie inwestycje portfelowe krótkookresowe zwiększają niestabilność rynku finansowego .
Wybór finansowania poprzez pożyczki lub też papiery dłużne wartościowe zależy też od czynników instytucjonalnych tj.: l/liberalizacji obrotów kapitałowych,
2/stopnia rozwoju krajowego rynku papierów wartościowych , 3/możliwości emisji papierów wartościowych na rynkach międzynarodowych itp. W przeciwnym wypadku dany kraj jest zmuszony do korzystania z pożyczek międzynarodowych .
Udowodniono . że tylko w nielicznych przypadkach kraje rozwijające się są eksporterami kapitału, dlatego też bilans ich do II wojny światowej z krajami rozwijającymi się był ujemny.
Natomiast do połowy lat 80-tych był dodatni i uległ odwróceniu w ciągu ostatnich 20 lat.
Trendy te kształtowała : l/ liberalizacja przepływów kapitałowych , 2! stopień dojrzałości instytucji rynku finansowego , 3/stałość strumieni kapitałowych ,
4/możliwość uzyskiwania wyższych stóp zysku za granicą.
W latach l870-1914 głównym eksporterem kapitału do krajów rozwijających się była Wielka Brytania i dominowały w tym czasie inwestycje portfelowe i pożyczki, a inwestycje bezpośrednie stanowiły tylko około 10 %. I finansowano głównie infrastrukturę transportową /koleje/ z myślą o eksporcie towarów .
Inwestorzy z Wielkiej Brytanii chętnie inwestowali za granicą szczególnie w okresie gorszej koniunktury , co prowadziło do dodatnich sald na rachunku obrotów bieżących i w krajach wschodzących i odwrotnie .
Natomiast w latach 20-tych eksporterem kapitału do krajów rozwijających się były Stany Zjednoczone . Proces ten uległ zahamowaniu w wyniku wielkiego kryzysu gospodarczego . Po II drugiej wojnie światowej finansowanie zewnętrzne odgrywało rosnącą rolę między wysoko rozwiniętymi krajami o gospodarce rynkowej, a kraje rozwijające się w małym stopniu korzystały z międzynarodowych rynków finansowych , ograniczało to proces zagranicznych inwestycji bezpośrednich w krajach mniej zaawansowanych gospodarczo. Z czasem jednak zaczęto masowo korzystać z zewnętrznego finansowania długu , głównie w postaci pożyczek , co przyczyniło się do wybuchu kryzysu zadłużeniowego /Tablica 3/ ,szczególnie w krajach nie dysponujących nośnikami energii.
Ponieważ kraje rozwijające się , szczególnie te które były eksporterami ropy naftowej , stały się eksporterami kapitału .
Wybuch kryzysu zadłużeniowego nastąpił w 1982 r .i w/g Banku Światowego do grupy wysoce zadłużonych państw świata zaliczono 45 krajów świata, szczególnie z rejonu Ameryki Łacińskiej oraz Afryki Subsaharyjskiej.
Kryzys zadłużeniowy doprowadził do poważnych kryzysów gospodarczych i wysokiej inflacji ,w konsekwencji doszło do kosztownych procesów dostosowawczych, a nawet zmiany strategii rozwoju gospodarczego .
Dopiero w połowie lat 90-tych , po częściowym zażegnaniu tego konfliktu nastąpił ponowny przepływ kapitału z krajów wysoko rozwiniętych do krajów rozwijających się . Kilkanaście krajów zliberalizowało swoje rynki kapitałowe , zapewniając odpowiednie zyski
przy rozsądnym poziomie ryzyka .
Dodatkowym atutem kraj ów rozwijających się była prywatyzacja .
Natomiast odpływ kapitałów pod koniec lat 90-tych , był związany z kryzysami walutowymi ,
głównie w Azji Południowo -Wschodniej.
Dlatego też na początku nowego tysiąclecia nastąpiło zahamowanie przepływu kapitału w
skali świata, w tym także strumieni skierowanych do krajów rozwijających się .
Tendencja wzrostowa następuje w latach 2003-2004 , szczególnie w odniesieniu do krajów
Azji, ale większość środków skierowano na odbudowę poziomu rezerw dewizowych , a nie
na inwestycje .
/Rysunek l/.
Obliczono, że najrzadziej z finansowania zewnętrznego korzysta Ameryka Łacińska , ale
stanowi ono bardzo istotne źródło akumulacji w Afryce .
Udowodniono też , że zadłużenie zagraniczne nie powinno stanowić tak długo problemu , jak długo przyrost PKB wywołany inwestycjami finansowanymi ze środków zewnętrznych przewyższa średnio i długookresowe koszty obsługi tego zadłużenia , zapewniając jednocześnie uzyskanie środków dewizowych na pokrycie kosztów owej obsługi .

3/ Pomoc zagraniczna .

W latach 70-tych ekonomiści neoliberalni poddali krytyce występowanie „wąskiego gardła
oszczędności" jako powodu opóźnienia rozwoju gospodarczego i wskazywali na :!/ małą
zdolność krajów Trzeciego Świata do absorpcji środków pomocowych ,
2/ marnotrawstwo środków przez agendy rządowe ,
3/ wspieranie częściej lokalnych elit niż ubogich warstw społeczeństwa,
4/ psucie mechanizmów rynkowych ,
5/ niską efektywność strumieni pomocowych .

Dlatego też, w ostatnich latach pojawiły się kompleksowe programy rozwoju mające na celu redukcję ubóstwa - tzw. Cele Milenijne ,postuluje się też w stosunku do krajów najbiedniejszych konieczność redukcji zadłużenia zagranicznego.
Ponieważ w wielu przypadkach krajów tych nie stać na obsługę tego zadłużenia . Wielkość pomocy zagranicznej przedstawia Tablica 5 .
Przeważająca pomoc pochodzi z krajów OECD , Banku Światowego oraz krajów arabskich eksportujących ropę naftową.
Największe środki pomocowe pochodzą z USA , ale największy odsetek PKB nawet 1% , przeznaczaj ą takie kraje jak : Dania . Norwegia, Holandia i Szwecja .
Rolę pomocy zagranicznej szacuje się przeciętnie na kilka procent PKB w krajach o niskich
dochodach i na mniej niż 1% w krajach o średnich dochodach .
Natomiast udział pomocy zagranicznej w całości przepływów kapitałowych do krajów rozwijających się maleje z 56,1% w 1960 r. do 28% w 2001 r., ale w niektórych przypadkach pomoc ta jest główną, a nawet jedyną formą zewnętrznego finansowania gospodarki np.: w Afryce wskaźnik ten wahał się od 67,7 % w 1980 r. do 60% w 2001 r.. Pomoc zagraniczna stanowi też jedno ze źródeł pozyskiwania dewiz .
-4/ Rola państwa w procesie Finansowania wzrostu .
Decyzje o oszczędnościach wewnętrznych podejmują:
l / gospodarstwa domowe,
2/przedsiębiorstwa,
3/państwo.
Za jeden ze sposobów zwiększenia oszczędności w krajach wysoko rozwiniętych uważa się
zmniejszenie obciążeń podatkowych ,szczególnie w odniesieniu do podatku dochodowego od
osób fizycznych , W krajach rozwijających się znaczniejszą rolę odgrywa interwencja
państwa, które gromadziło środki na rozwój gospodarczy i prowadzenie inwestycji.
Fakt ten znajduje odbicie w redystrybucji budżetowej PKB i wysokości wydatków publicznych w nim .Wskaźnik ten osiągnął w wysoko rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej ponad 30% w latach 60-tych i około 45% w latach 90-tych , a w krajach rozwijających się odpowiednio 20% i 23%. .
Różnice wystąpiły także w strukturze wydatkowanych środków i w połowie lat 90-tych
większość środków w krajach wysoko rozwiniętych przeznaczano na : l /transfery i subsydia ,
2/bieżące wydatki rzeczowe sektora publicznego .
3/na inwestycje z tego sektora przeznaczano jedynie 6% , czyli 2,3%PKB .
Natomiast w krajach rozwijających się do czasu kryzysu zadłużeniowego środki publiczne
były przeznaczane głównie na inwestycje .
Można przyjąć ,że oszczędności rosną, gdy system gospodarczy staje się stabilniejszy ,tzn.
gdy poprawia się stan finansów publicznych i następuje dostosowanie tempa liberalizacji
tego rynku do tempa dojrzewania instytucji finansowych .
Reasumując za najkorzystniejszy sposób finansowania wzrostu gospodarczego w krajach Trzeciego Świata jest połączenie wewnętrznych i zewnętrznych źródeł finansowania.

Małe i średnie przedsiębiorstwa w krajach rozwijających się.

W części statystycznej małych i średnich przedsiębiorstw uwzględnia się też sektor nieformalny i jest to nie rejestrowana działalność gospodarcza prowadzona na małą skalę ,zwykle nieregularnie , za pomocą prostych technik i na potrzeby lokalnego rynku . Działalność sektora nieformalnego może polegać zarówno na funkcjonowaniu nie zarejestrowanych przedsiębiorstw, ukrywaniu części zatrudnienia, lub też obrotów przez firmy zgłoszone do ewidencji.
Odnotowano, że w najsłabiej rozwiniętych krajach udziały tego sektora osiągają nawet 70% oficjalnego zatrudnienia /Ghana/ i PKB /Nigeria i Tajlandia / i są większe niż udziały małych średnich przedsiębiorstw /tablica 2, rysunki l i2/.

Małe i średnie przedsiębiorstwa występują niemal we wszystkich gałęziach przemysłu przetwórczego /w przetwórstwie żywności, przemyśle tekstylnym i chemicznym /, stosują zarówno techniki tradycyjne jak i najnowsze technologie .
l/Definicja małych i średnich przedsiębiorstw .
Najczęściej stosowanym kryterium jest liczba zatrudnionych i w/g tego wyróżnia się :l/mikroprzedsiębiorstwa, 2/małe i średnie firmy , 3/duże przedsiębiorstwa.
Ale występują tu znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi państwami. Przykładowo w Australii, Kostaryce jako górną granicę zatrudnienia w średnich przedsiębiorstwach przyjmuje się od 100 do 500 pracowników w USA, Tadżykistanie . Natomiast Bank Światowy stosuje kryteria podane w tablicy l.
Najbardziej zasadnym kryterium wielkości podmiotu gospodarczego wydaje się wielkość obrotów, które odzwierciedla rzeczywistą skalę działalności przedsiębiorstwa . Kryterium to jest jednak rzadko stosowane ze względu na trudność uzyskania porównywalnych danych statystycznych dotyczących wartości sprzedaży .
Badając ujęcie ilościowe małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce , okazuje się, że ich udziały są tym większe , im wyższy jest PKB/per capita .
Z drugiej strony znacznemu wzrostowi udziału tych przedsiębiorstw w produkcji i zatrudnieniu, towarzyszy spadek udziału sektora nieformalnego odpowiednio z 29% do!5% w zatrudnieniu ogółem i z 47% do 13% w produkcji.
Łącznie udział małych i średnich przedsiębiorstw oraz sektora nieformalnego w zatrudnieniu zwiększa się wraz ze wzrostem PKB per capita z 47% do 72% , a ich udział w produkcji utrzymuje się w granicach 65-70% /rysunek l i 2 /.
Dane te odnoszą się do przedsiębiorstw , w których granica zatrudnienia wynosi 250 osób lub pokrywa się z klasyfikacją Banku Światowego , np.: w Tajlandii w latach 90-tych wzrost zatrudnienia w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw dokonywał się w firmach zatrudniających od 50 do 200 pracowników , tzn., że w gospodarce tej dominującą rolę odgrywały przedsiębiorstwa średnie.

Na podstawie statystyki udowodniono , że udziały małych i średnich przedsiębiorstw są większe w krajach bardziej jednorodnych etnicznie , o większym udziale katolików .
Natomiast firmy tego typu mniejszą rolę odgrywają w byłych krajach komunistycznych ,w Afryce Subsaharyjski ej, Ameryce Łacińskiej i krajach muzułmańskich , a im dalej od równika tym większy staje się udział małych i średnich firm w gospodarce .
Według Banku Światowego najistotniejszym czynnikiem wpływającym na pozycję tych przedsiębiorstw staje się otoczenie społeczno-ekonomiczne takie jak: l/skala interwencjonizmu państwowego, 2/poziom wykształcenia społeczeństwa, 3/usługi finansowe,
4/system sądowniczy .
.
W 1965 roku po raz pierwszy małe przedsiębiorstwa zostały potraktowane jako trwały element systemu gospodarczego i oddzielono wówczas tradycyjne rzemiosło ukierunkowane na potrzeby lokalnego rynku stosujące tradycyjne techniki wytwarzania ,od drobnego przemysłu, który dostarcza produkty dostosowane do nowoczesnych potrzeb stosując nowoczesne techniki zarządzania .
W latach 60-tych stwierdzono też , że nie ma zależności pomiędzy skalą i efektywnością
produkcji,& badania wydajności pracy i kapitału nie potwierdziły reguły , że małe firmy są
bardziej efektywne niż duże , ponieważ nie zawsze w drobnym przemyśle czynniki produkcji
są efektywnie wykorzystane ,nie zawsze dane statystyczne są wiarygodne .
Ponadto z reguły różnice są większe pomiędzy gałęziami produkcji czy regionami niż
pomiędzy przedsiębiorstwami różnej wielkości.
Poza tym małe firmy nie muszą być rugowane przez większe przedsiębiorstwa i mogą z nimi
współpracować zajmując się tymi dziedzinami, które nie są atrakcyjne dla dużych firm .

Dla postrzegania małych i średnich firm w gospodarce miała duże znaczenie praca Schumachera Małe jest piękne -Wskazano w niej ,że rozwój wielkiego przemysłu jest sprzeczny z możliwościami i potrzebami społeczeństw w krajach słabo rozwiniętych .
Również w krajach wysoko rozwiniętych działalność na małą skalę przestała być traktowana anachronicznie stając się wręcz nośnikiem rozwoju gospodarczego.
Stąd też pogląd ,że małe firmy sprzyjaj ą rozwój owi konkurencyjnego rynku oraz przez swój innowacyjny potencjał służą postępowi społeczno-gospodarczemu . Tą aktywną rolę dla tych firm w latach 80-tych podkreślają dwa nowe nurty w literaturze ekonomicznej. Jeden dotyczący szumpeterowskiej przedsiębiorczości uważany za istotny czynnik rozwoju , a drugi nurt dotyczył paradygmatu elastycznej specjalizacji.
Od łat 80-tych pod wpływem zmian technologicznych oraz wzrostu konkurencji, wzorzec masowej produkcji zaczyna ustępować elastycznym metodom organizacji produkcji. Wspólną cechą jest preferowanie małej skali produkcji oraz różnorodności ofert, zamiast osiągania korzyści skali we wszystkich dziedzinach .
Różnorodność i częsta zmiana oferty ma być wynikiem działalności całego grona firm tzw.clustera /cluster- grono, kiść//ang.//.
W takim przypadku wykorzystanie potencjału aglomeracji i możliwość urozmaicenia oferty , stają się podstawą funkcjonowania małych firm w danej gospodarce .

Ponadto pogłębienie się podziału pracy pomiędzy przedsiębiorstwami o różnej wielkości i w skali gospodarki światowej uznano za dodatkową szansę włączenia się małych firm w międzynarodowy podział pracy .
Tzn., że zostały one potraktowane jako ogniwo łańcucha produkcyjnego , w którym mogą być kooperantami lub podwykonawcami większych firm .
Na podstawie analizy kilkudziesięciu krajów obejmującej kilka dziesięcioleci sprecyzowano
trzy etapową zmianę roli i specyfiki drobnego przemysłu w rozwoju gospodarczym .
l/ Na wczesnym etapie uprzemysłowienia, rzemiosło dominuje pod względem wielkości
produkcji i zatrudnienia . Małe firmy są ściśle związane z rolnictwem na potrzeby, którego
produkuj ą proste narzędzia i wyroby konsumpcyjne dla ludności wiejskiej .
2/W fazie drugiej pojawia się więcej małych i średnich przedsiębiorstw ,które charakteryzują
się fabrycznym sposobem produkcji, które stopniowo eliminuj ą z rynku warsztaty
rzemieślnicze .
3/ W fazie trzeciej głównymi wytwórcami dóbr przemysłowych stają się stają się duże
przedsiębiorstwa, które eliminują z rynku większość pozostałych warsztatów rzemieślniczych
oraz znaczną część małych i średnich przedsiębiorstw .
Dotychczas prowadzone badania nad małymi i średnimi firmami nie potwierdzaj ą szczególnej
roli małych firm w gospodarce ,ale istnieje silny związek wielkości tego sektora ze wzrostem
gospodarczym .
Nie znaleziono też dowodów, że istnieje ścisły związek na to, że małe i średnie
przedsiębiorstwa ograniczają ubóstwo , lub też zmniejszają nierówności dochodowe bardziej
niż duże firmy .
Są one raczej cechą rozwoju gospodarczego , a nie przyczyną dynamiczni e rozwijających się
gospodarek .
Badania przeprowadzone w odniesieniu do krajów rozwijających się wykazują, że ich główna funkcja obejmuje podwykonawstwo np.: w Tajlandii aż 2/3 firm średniej wielkości i ponad 2/5 małych przedsiębiorstw produkuje na zlecenie innych firm i do stosunkowo zaawansowanych technologicznie należały tu głównie firmy działające w przemyśle samochodowym i elektronicznym powstałe na zamówienie zachodnich koncernów . Z reguły w tradycyjnych gałęziach produkcji udział małych i średnich przedsiębiorstw jest największy ,a najmniejszy w kapitałochłonnych i zaawansowanych technologicznie nowych sektorach eksportowych .
Gdyby podzielić przedsiębiorstwa na małe, średnie i duże pod względem udziału w produkcji , to okazuje się że najbardziej efektywne są te firmy których w danej dziedzinie jest najwięcej.
Obliczono , że w Tajlandii spośród dużych firm aż 70% eksportuje część swojej produkcji, wśród średnich wskaźnik ten wynosi 40% , a małych 10% z tendencją do wzrostu . Firmy tego kraju ukierunkowane na eksport i silnie powiązane z partnerami zagranicznymi lepiej przetrwały kryzys w 1998 r. Jednakże małe firmy nie potrafiły wykorzystać tej szansy, ponieważ nie miały dostatecznej umiejętności zdobywania nowych rynków zbytu , a występujące trudności kredytowe pozbawiły je możliwości finansowania rozwoju . Dodatkowo do zahamowania ich rozwoju przyczynił się spadek popytu na rynku wewnętrznym o 1/5 , dlatego też zdecydowana większość małych średnich przedsiębiorstw ucierpiała na skutek kryzysu .
Dlatego też twierdzi się , że w krajach rozwijających się, duże firmy są najbardziej zaangażowane w handel zagraniczny i są najważniejszym nośnikiem innowacji, a małe i średnie przedsiębiorstwa działają głównie na rynku lokalnym .
Stwierdza się też ,że małe i średnie przedsiębiorstwa nie są z reguły bardziej pracochłonne i nie wytwarzają więcej miejsc pracy z jednostki kapitału niż większe firmy , a pracochłonność zależy bardziej od gałęzi przemysłu, niż skali produkcji.
Duże firmy oferują lepsze warunki pracy , stabilniejsze zatrudnienie, wyższe płace. Sprzyja to eliminacji ubóstwia w mniejszych firmach jest większy zasięg nieformalnego zatrudnienia, i to właśnie ci pracownicy są zwalniani w pierwszej kolejności.
Wskazuje się też na fakt większej ilości bankructw w mniejszych firmach i dlatego też efekt przyrostu netto nowych miejsc pracy nie musi być dodatni.
Ponadto dla rozwoju gospodarczego najważniejsze jest tworzenie sprzyjających warunków działalności gospodarczej i to bez rozróżniania skali tej działalności.
Pomimo tych stwierdzeń większość krajów świata realizuje programy wsparcia dla sektora małych i średnich firm , które wspiera Bank Światowy przeznaczając w latach 1998-2002 ponad 10 mld. dol. Na pomoc dla nich .
Np.: na Filipinach realizowany jest plan rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw na lata 2004-2010 , gdzie rząd tego kraju uznał ten sektor za podstawowy element strategii rozwoju gospodarczego .
Inne programy pomocowe dla omawianego sektora tworzą także takie organizacje międzynarodowe jak UNCTAD ,UNIDO oraz OECD , przy czym głoszą one zasadę konieczności stosowania kompleksowej polityki dla małych średnich przedsiębiorstw, w miejsce dotychczas stosowanych programów skoncentrowanych na pojedynczych formach pomocy.
Wychodzi się przy tym założenia ,że istotnym czynnikiem warunkującym funkcjonowanie tego sektora jest polityka makroekonomiczna , która obejmuje kształtowanie kosztu i dostępność czynników produkcji oraz zapotrzebowania na produkty .
Obecnie organizacje międzynarodowe popierają już istniejące clustery, niż tworzenie nowych prze/ zakładanie parków technologicznych czy inkubatorów .

brak wykresów i tabelek bo nie mogę ich wrzucić na forum Sad (1)

!!!xyz!!!

Sylwek to wyślij komuś na meila całość z wykresami i tabelkami i sobie porossyłamy to. Mój meil jakby co to [link widoczny dla zalogowanych]
Jakby ktoś chciał to prześlę dalej.

'MICHU'

[link widoczny dla zalogowanych] Blue_Light_Colorz_PDT_01

PAULA

[link widoczny dla zalogowanych]

kajo

[link widoczny dla zalogowanych]

!!!xyz!!!

orientuje sie ktos czy jest te zaliczenie w sobote z ekonomii ??? bo w planie nic nie ma :-/

Smerffetka

no właśnie nie ma nic w planie, ale zaliczenie pewnie jest...

mati

a jak ma wyglądać to zaliczenie???